Co Bayden ABŞ prezidenti kimi son günlərində gürcülərlə maraqlanıb. O, Gürcüstanı Qərbdən Rusiyaya çevirdiyinə görə iş adamı Bidzina İvanişviliyə qarşı sanksiyalar tətbiq etmək qərarına gəlib. ABŞ prezidenti gec də olsa, Gürcüstan ətrafındakı münaqişəyə müdaxilə etdiyi üçün və Rusiyanın maraqlarına uyğun olaraq Avro-Atlantik gələcəyi sarsıtdığına görə, Gürcüstan müxalifətinin indi revanş almaq şansı varmı?
Əgər bu, Rusiyanın özündə baş versəydi, bu ifadə tost və ya medalın adı kimi səslənərdi. Amma ABŞ-da bu, Gürcüstanın ən zəngin adamı Bidzina İvanişviliyə qarşı tətbiq edilən sanksiyalara rəsmi bəraət qazandırır. Deyəsən, Gürcüstanda da indi bunun mükafat və ya tost olduğunu düşünürlər, ancaq özlərinə görə tələffüz edirlər. “Milli maraqların qorunmasına görə” baş nazir İrakli Kobaxidze sanksiyaların tətbiqini belə əsaslandırdı. Formal olaraq, o, Gürcüstanda əsas bossdur, lakin ümumi qəbul edilir ki, İvanişvili hakim “Gürcü arzusu” partiyasının yaradıcısı kimi hamıdan çox nüfuzludur. O, belə demək mümkünsə, müəssisənin sahibidir, nazirlər isə onun muzdlu idarəçiləridir.
“Bu günə qədər Bidzina İvanişvili de-fakto sanksiyalar altında idi və o, üç il ərzində onların rəsmi təqdimatı ilə şantaj edilib. İndi bu şantaj üçün əsaslar aradan qalxıb. Beləliklə, heç nə dəyişmir”, Kobaxidze izah edir. Onun sözlərinə görə, İvanişvilinin özü də eyni fikirdədir.
Gürcüstan hakimiyyəti müəyyən mənada cəsarətlidir. İvanişvili hələ də biznesmendir və Amerika sanksiyaları (məsələn, Aİ sanksiyalarından fərqli olaraq) biznes üçün kifayət qədər zəhərli bir şeydir. Onların hüquqi mənası ondan ibarətdir ki, sanksiya tətbiq edilmiş şəxslə əməliyyatda iştirak etmiş istənilən Amerika resursu cinayət işi və ekstradisiya sorğusu üçün əsasdır (və Vaşinqton bir çox ölkələrlə şübhəli şəxslərin ekstradisiyası ilə bağlı müqavilələr imzalayıb).
Hiylə ondan ibarətdir ki, bu resurs ABŞ-a dolayısı ilə əlaqəli hər şey kimi tanınır - dollardan elektron poçta qədər. Yəni, bütün amerikalılar sanksiyaya məruz qalan şəxsi görəndə ondan uzaq durmalı və ciddi şəkildə bu adamın amerikalı heç bir şeylə təmasa girməməsini təmin etməlidirlər, əks halda əli olan hər kəs həbslə üzləşəcək.
Bununla belə, Bidzina İvanişvilinin Vaşinqtondan ona qarşı iddialarının əsl siyahısı nə olursa olsun, hələlik həbs olunacağı ehtimalı yoxdur. Məsələn, “Gürcü Arzusu” partiyasının deputatı Vladimir Bojadze deyib ki, əsl səbəb “Rusiyaya qarşı ikinci cəbhə açmaqdan imtinadır”. Eyni zamanda, deputat İvanişvilinin ABŞ-ın Gürcüstandakı keçmiş səfiri Kelli Deqnan ilə görüşünü xatırladıb, o, guya “ikinci cəbhə”nin açılmasını xahiş edib.
Halbuki sanksiyaların daha çox ehtimal olunan səbəbi, Avropa İttifaqından kimsənin (bəlkə də Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen və ya Fransa prezidenti Emmanuel Makron) istefada olan müttəfiqindən, qoca Co Baydendən “Tiflis uğrunda döyüşdə” iştirak etməyi xahiş etməsidir. Amerikalılar isə buna böyük ölçüdə məhəl qoymayıblar. Avropalılar bu döyüşü daha çox prinsipial olaraq və ən azı bir fayda ümidi ilə aparırlar. Qərb faktiki olaraq artıq Gürcüstanda hakimiyyət uğrunda mübarizəni uduzub: Tbilisidə “rəngli inqilab” cəhdi uğursuzluğa düçar oldu, lakin qarşıda daha bir hücum var – dekabrın 29-da, keçmiş prezident Salome Zurabişvilinin zorla hakimiyyətdən kənarlaşdırılacağı zaman. Prezident sarayına və o və müxalifət buna müqavimət göstərəcəkmi?
Bu hadisələr ərəfəsində sövdələşmə və ya təhdid elementi kimi İvanişviliyə qarşı sanksiyalar tətbiq olunub. Bundan əvvəl ABŞ başqa problemlərə qərq olaraq Gürcüstan ətrafında baş verən hadisələrin girdabına qarışmaqdan çəkinirdi. Hazırkı prezident Co Baydenin rahatlaşdığı və tamamilə pisləşdiyi, yalnız qalmaqalsız görünə bilməyəcəyi yerlərdə göründüyü güman edilir (məsələn, Milad ağacının işıqlandırılması mərasimində).
Maariflənmə anlarında ona bir sıra qanunlar və ya əfv təklifləri gətirirlər, o, toplu olaraq imzalayır. Məsələn, dekabrın 25-də birdən-birə 50 qanuna imza atıb. Patriarx təqaüdə çıxmazdan əvvəl son məsələləri həll edir. Bu görüləcək işlər siyahısına gülmədən baxmaq mümkün deyil. Prezidentliyinin sonunda Baydenin Rusiyaya və Donald Trampa qarşı kəskin hərəkətlər və mürəkkəb intriqalar edəcəyi gözlənilirdi. O, Ukraynanı altı ay öncədən pul və silahla təmin etməyi əmr etmişdi, amma əks halda “sikinlər yeyir” – daha doğrusu, qartalları qanuniləşdirir.
İvanişviliyə qarşı sanksiyaların tətbiqi bir qədər daha aktualdır, lakin eyni dərəcədə gərəksizdir, çünki bir aydan az müddətdə (və Tbilisidəki prezident sarayında Yeni il səs-küyündən üç həftə sonra) Donald Tramp ABŞ-ın lideri olacaq. Hələlik Qərbin (əsasən Avropa İttifaqının) planı dekabrın 29-da Gürcüstan hakimiyyətini diktatura üsullarında ittiham etmək üçün dava təşkil etmək kimi təqdim olunur. Lakin bu plan Trampın planı deyil, o, Gürcüstana və Moskva ilə münaqişə fonunda Baydenin və ya AB-nin ona hansı baxışlarına malik olduğuna qətiyyən əhəmiyyət vermir.
İvanişvili Qərbi təkzib edəni Tramp yox, yenə də təkzib etdi. Trampın özü ondan heç nə istəməyib və ona qarşı heç bir şikayəti yoxdur. Nəhayət, Trampı inandırmaq çətindir ki, ABŞ Zurabişvilini İvanişviliyə qarşı dəstəkləməlidir, çünki inandıran şəxs emosional partlayış təhlükəsi ilə üzləşir.
Onlar Trampa ABŞ-ın səlahiyyətləri başa çatmış prezidentin və Tbilisidəki etirazçıların yanında olması lazım olduğu bir şəkil təklif etmək istəyirlər, çünki Gürcüstandakı seçkilər “vicdansız” idi. Tramp bu məsələdə özünün 2020-ci ildəki vəziyyətini tanıyarsa, qəzəb qaçınılmazdır. “Niyə o zaman MƏNİ dəstəkləmədilər?!” - eqosentrik Tramp yəqin ki, dörd il əvvəl ABŞ hakimiyyətinin onu və tərəfdarlarını necə əzdiyini xatırlayaraq qışqıracaq.
Bu vəziyyəti istər siyasi, istərsə də emosional baxımdan təhlil etsək, “Gürcü arzusu” məsələdə sakitlik nümayiş etdirir. Baydenin başladığı ABŞ-ın Tiflislə mübarizəsini Trampın davam etdirəcəyinə dair bir işarə də yoxdur. İvanişvili üçün Trampla ortaq dil tapmaq yəqin ki, Ursula fon der Leyen üçün onların hər ikisi ilə daha asan olacaq.
Bütün bu perspektivləri nəzərə alsaq, ABŞ-ın İvanişviliyə qarşı sanksiyaları hətta zərbə deyil, üzünə sillədir. Co Baydenin fiziki xüsusiyyətlərinə sahib bir insandan daha çox şey gözləmək olmaz.
V.SALAH
