Fransa sosial yox, hərbi büdcəsini artırır
Avropa özünün müdafiə-sənaye və texnoloji bazasını inkişaf etdirməli, daha çox sərmayə qoymalı və Avropa üstünlüklərinə malik olmalıdır ki, bu da onun “strateji oyanışını” təmin edəcək. Bunu Fransa lideri Emanuel Makron deyib. Makron ölkənin müdafiə büdcəsini iki dəfə artırmaq və Aİ-nin birgə maliyyələşdirməsini tələb edən böyük layihələrə başlamaq planlarını açıqlayıb. Makron müasir təhlükəsizlik təhdidlərinə cavab olaraq Avropa birliyinin vacibliyini vurğulayıb. “Hazırda Ukraynada baş verənlər, eləcə də amerikalıların etdiyi seçim və prezident Trampın yeni administrasiyasının bəyanatları avropalıları kollektiv təhlükəsizlik məsələlərinə cavab verməkdə daha birlik və fəal olmağa sövq edir”, - Makron vurğulayıb.
O, deyib ki, Avropa hazırda “öz gələcəyini strukturlaşdırmaq üçün son dərəcə vacib məqamı” yaşayır, ona görə də onun sözlərinə görə, qərar qəbul etmək və fəaliyyət planı qəbul etmək lazımdır. "Prioritet bu strateji gündəm və sərhədlərimizin təhlükəsizliyidir. Və ticarət məsələlərində bizə hücum edilərsə, Avropa öz mövqeyində dayanan bir qüvvə kimi özünə hörmət etməli və buna uyğun cavab verməli olacaq. Ona görə də bu, fəaliyyət planıdır", - Fransa lideri əlavə edib ki, Avropa özünün müdafiə-sənaye və texnoloji bazasını inkişaf etdirməli, daha çox sərmayə qoymalı və Avropa üstünlüklərinə malik olmalıdır ki, bu da onun “strateji oyanışını” təmin edəcək.
Prezidentin sözlərinə görə, Fransa müdafiə büdcəsini iki dəfə artırmaq niyyətindədir və eyni zamanda, bəziləri üçün birgə Avropa maliyyəsi tələb edən iri layihələrə təşəbbüs göstərəcək. Xatırladaq ki, bu il NATO-nun 31 ölkəsindən 23-ü ümumi daxili məhsulunun ən azı 2%-ni müdafiəyə xərcləyəcək. NATO müdafiə xərclərini 3%-ə çatdırmağı planlaşdırır.
Britaniyalı turistin gündəliyindən
Parisi ziyarət edən britaniyalı Neil McCoy-Ward gördüklərindən dəhşətə gəlib: hər tərəf zibil, evsizlər, sınmış pəncərələr və boş mağazalar, polis sirenaları demək olar ki, fasiləsiz səslənir, küçələr şübhəli personajlarla dolu idi. Neil McCoy-Ward-ın qeydləri:
…Boş mağazalar hər yerdə çoxdur, Polis hər zaman maşın sürür, sirenlər eşidilir, Kimsə qapı və ya pəncərəni sındırıb. Nədənsə bu, bir çox Avropa şəhərlərində baş verir. Təsəvvür edin ki, bu havada evsiz insanlar üçün necədir. Bu dəhşətlidir. Velosiped sürən bir oğlan az qala məni vuracaqdı. Bəzi insanlar piyadalar üçün yaşıl işıq yansa belə, nədənsə, sadəcə olaraq, keçiddə dayanmır. Ətrafda çoxlu polis var. Buradan keçə biləcəyimi bilmirəm. Bax, orada daha onlarla polis var. Küçənin digər tərəfdən də patrullar dayanıb. Çox qəribə. Sizi bilmirəm, amma bütün bunları görmək mənim üçün çox qəribədir. Gəzməyə və baxmağa davam edirik. Belə görünür ki, bu mağazaların bir çoxu həmişəlik bağlanıb. Küçənin o biri tərəfində də belədir. Bir çox şəhərlərdə olduğu kimi burada da qapılar sındırılır. Küçənin o biri tərəfində satıcı var. Bir az yemək satır. Mən kamera ilə keçəndə insanların üzlərini necə gizlətmələri gülməlidir. Burada nəsə baş verir. İnsanlar bu mikroavtobusdan indicə düşdülər. Çox şey çıxarırlar. Burada nə baş verdiyini bilmirəm. Beləliklə, Paris getdikcə daha qorxulu olur. Burada nə baş verdiyini bilmirəm. Burada gördüyünüz, yəqin ki, bütün kadrların dörddə biri və ya yarısıdır. Ərazidə baş verən hər şeyi lentə almaq çox təhlükəlidir. Gün işığında burada sözün əsl mənasında narkotik satırlar. Otelə gedərkən qarşıdan yüksək səs eşitdim. Orada çoxlu polis var. Görək orada nə baş verir”.
Fransa Seneqaldan da qovulur
Fransanın Seneqaldakı hərbi mövcudluğu bu il başa çatmalıdır. Bunu Fransa prezidentləri Emmanuel Makron və Seneqal Bassiro Diomaye Faye səviyyəsində əldə olunan razılaşmalardan sonra iki ölkənin hərbçiləri də təsdiqləyib. Fransa və Seneqal arasındakı “hərbi qardaşlığın” əsr yarımdan çox tarixi var, bu müddət ərzində iki ölkənin hərbçiləri çoxsaylı müstəmləkə və Avropa münaqişələrində birlikdə vuruşmuşlar. Müstəmləkə birləşmələri, qırmızı fəsli və qara geyimləri ilə fəxr edən “Seneqal tüfəngçiləri” Birinci və İkinci Dünya Müharibəsində Fransanın tərəfində, Hind-Çin və Əlcəzairdə vuruşmuşlar.
1960-cı ildə Seneqalın müstəqilliyi peşəkar hərbi əlaqələrə təsir etmədi: Fransa Seneqal ordusunu öyrətməyə və təchiz etməyə davam etdi və birgə əməliyyatların planlaşdırılmasında iştirak etdi. 2012-ci ildə bağlanmış hərbi tərəfdaşlıq sazişi çərçivəsində Seneqalda beş Fransa hərbi bazası yaradılıb. Onlar Seneqaldan başqa Çad, Burkina Faso, Mali, Qabon və Kot-d'İvuarda yerləşən Fransız hərbi qalaları sisteminə daxil edilmişdilər.
Fransa prezidenti Emmanuel Makron 2022-ci ildə Fransanın Afrikadakı hərbi mövcudluğunu nəzərdən keçirməyə çağıraraq "daha mobil struktur" yaratmağı təklif edib. Bu, Seneqalda hakimiyyətə gələn millətçilərin maraqlarına uyğun gəlirdi, onlar Fransadan mümkün qədər uzaqlaşmağa üstünlük verirdilər. 2024-cü il prezident seçkilərində qalib gələn PASTEF (İş, Etika və Qardaşlıq Uğrunda Seneqal Afrika Vətənpərvərləri) partiyası heç vaxt Fransa hərbi obyektlərini öz nəzarəti altına qaytarmaq niyyətini gizlətməyib. Keçən ilin noyabrında Seneqal prezidenti Le Monde-a verdiyi müsahibədə bunun "hörmətlə, tələskənlik və təzyiq olmadan" ediləcəyini vurğulayıb.
Bununla belə, 6 yanvar 2025-ci ildə cənab Makron Parisdə Fransa səfirləri qarşısında etdiyi çıxışda Afrika liderlərinin 2013-cü ildə Sahel çayına Fransanın hərbi müdaxiləsinə görə “təşəkkür etməyi unudaraq” nankorluq etdiklərini söyləyib. Emmanuel Makron demilitarizasiya prosesində Fransanın təşəbbüskarlığını və xoş niyyətini vurğulayıb: “Biz Afrika liderlərinə mövcudluğumuzu yenidən təşkil etməyi təklif etmişik. Çox nəzakətli davrandıq və qoy özləri elan etsinlər”. Bu sözlər seneqallı tərəfdaşlarını, xüsusən də baş nazir Ousmane Sonkonu sevindirməyib: “Bildirmək istəyirəm ki, Seneqal məsələsində bu ifadə doğru deyil. Fransa bazalarının çıxarılması ilə bağlı heç bir danışıqlar aparılmadı və bu qərarı yalnız Seneqal azad, müstəqil və suveren ölkə kimi qəbul etdi”.
Baş nazir Sonko əlavə edib ki, "Fransa Afrikanın təhlükəsizliyini və suverenliyini təmin etmək üçün nə gücünə, nə də qanuniliyinə malikdir": "Əksinə, Liviya kimi bəzi Afrika ölkələrinin sabitliyini pozmağa kömək edib və Sahelin sabitliyi və təhlükəsizliyi üçün fəlakətli nəticələrə səbəb olub". Bu qeyri-ixtiyari qəbul o demək idi ki, indiki vəziyyətdə Fransadan kömək gözləməyin mənası yoxdur və ölkənin yeni müttəfiqlər axtarışına keçməsinin vaxtı çatıb.
Paralel olaraq Seneqal da ölkəni “dekoloniyadan çıxarmaq” üçün simvolik addımlar atıb. Seneqal prezidenti Bassirou Diomai Faye müstəmləkə dövründən qalma adları olan küçələrin tezliklə "milli qəhrəmanların" adının dəyişdirilməsinə çağırıb. Beş hərbi düşərgədən üçü artıq Seneqal silahlı qüvvələrinə təhvil verilib: Dakar hərbi limanındakı Mareçal, Sent-Ekzüperi və Kont-Admiral Prote. Yalnız 200 fransız əsgəri hələ də Dakarın Ouakam bölgəsindəki əsas bazadadır.
Qalan iki bazanın taleyi hələ də müzakirə olunur. Seneqal hakimiyyəti Dakarda yerləşən və Seneqal hərbçilərinə dəniz sərhədlərinin pozulmasının və qeyri-qanuni balıq ovu hallarının qarşısını almağa kömək edən Fransa Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Falcon kəşfiyyat təyyarəsini geri çəkməyə tələsmir. Dakarın ətrafı olan Rufisquedəki baza isə rabitə sisteminə görə hər iki ölkə üçün faydalıdır - bütün Atlantik regionunda, o cümlədən Qvineya körfəzində rabitə üçün istifadə edilən yüksək tezlikli ötürücü stansiya.
Afrika komandanlığına başçılıq edən fransalı general Paskal Yanni yanvarın ortalarında Seneqal ordusunun baş qərargah rəisi general Mbaye Sisse ilə görüşüb, geri çəkilmənin təfərrüatlarını müzakirə edib. Onun əsas mərhələləri yayda planlaşdırılır ki, payıza qədər fransız qoşunlarının mövcudluğu minimuma enəcək. Qarşılıqlı razılaşmaya əsasən, fransız qoşunlarının çıxarılması 2025-ci ilə qədər başa çatmalıdır.
Bəli, daha bir Afrika ölkəsi Fransanın müstəmləkəsindən azad olur. Fransasız Afrika, necə də gözəl səslənir. İnsan istismarına, ölümlərinə son verildi, də deyə bilərik.
V.SALAH
