Heyət Təhrir əl-Şam (HTS) lideri Əhməd əl Şəra (daha çox Əbu Məhəmməd əl-Culani kimi tanınır) təşkilatı Bəşər Əsədi devirdikdən sonra ilk müsahibəsini verib. Olduqca diqqətli olduğu ortaya çıxdı. Əl Culani rejiminin hansı daxili siyasət yürütəcəyini açıqlamır. Eyni zamanda o, Rusiya ilə çəkişmək fikrində olmadığını açıq şəkildə bildirib. Əsədi məğlub edən qüvvələrin qarşıdurmaya, hətta müəyyən dərəcədə imkan verdiyi yeganə ölkələr İran və İsraildir.
Əl Culani Əl-Ərəbiyyə telekanalları (qərargahı BƏƏ-də), Əl-Hadas (qərargahı Səudiyyə Ərəbistanında) və Suriyanın əsas dövlət elektron mediası olan Suriya TV ilə danışıb. Suriyanın faktiki rəhbərinin məhz belə həmsöhbətləri seçməsi yəqin ki, təsadüfi deyil. Son illər Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ Əsəd hökuməti ilə əlaqələri fəal şəkildə inkişaf etdirir. Əsasən onların səyləri sayəsində Suriya həmin ölkədə vətəndaş müharibəsi başlayanda qovulduğu Ərəb Liqasına qayıtdı. Ona görə də Ər-Riyad və Əbu-Dabidə hakimiyyət dəyişikliyi narahatlıqla qarşılanıb.
Əl Culani özü ilə bağlı qorxularını dağıtmaq üçün əlindən gələni etdi. Onun müsahibəsində Əsədi dəstəkləyən ölkələrə qarşı heç bir hücum yoxdur. Lakin o, Səudiyyə Ərəbistanının uzun müddətdir geosiyasi rəqibi olan İrana qarşı çıxış edib. Əl-Culaninin sözlərinə görə, İranın bölgədəki ekspansiyası Suriya və onun qonşuları, eləcə də Körfəz ölkələri üçün təhlükə yaradır. Amma Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasında diplomatik missiyaların işini bərpa etməyə razılaşdıqları 2023-cü ilin martından müşahidə olunan yaxınlaşma onun diqqətindən yayınmayıb. “Biz İranın Suriyadakı mövcudluğuna son qoya bildik, lakin biz İran xalqına qarşı düşmən deyilik”, - deyə əl-Culani vurğulayıb və bununla da Tehranla dialoqa hazır olduğunu nümayiş etdirib.
Onun İsraillə qarşıdurmadan əl çəkməməsi xəbər deyil. Lakin əl-Culani bu mövzuda çox təmkinli danışdı. Onu narahat edən yeganə şey İsrailin son hərəkətləridir. Bu, Suriyaya hücumlara və xüsusən də yəhudi dövlətinin qoşunlarının Colan təpələrinin Suriya hissəsini işğal etməsinə aiddir. İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu iddia edib ki, bufer zonası ilə bağlı razılaşma əvvəlki Suriya hökuməti ilə bağlanıb və buna görə də indi, Əsədin devrilməsindən sonra qüvvədə deyil. Suriyanın yeni de-fakto hakimiyyəti məsələnin bu cür formalaşdırılması ilə kifayətlənmir. Əl Culani vurğulayıb ki, iranlılar ölkəni tərk etdikdən sonra onun ərazisində xarici hərbçilərin olması üçün heç bir səbəb yoxdur. Lakin onun İsraillə bağlı açıqlamaları Həmas və ya Hizbullaha dəstək jestinə bənzəmir. Onun israilliləri təhdid etməməsi, “beynəlxalq ictimaiyyətə” müraciət etməsi əlamətdardır. Bu arada Hizbullahın baş katibi Naim Kassem artıq Suriyanın yeni hakimiyyətlərinə ümid etdiyini bildirib. O, onlardan İsraillə qarşıdurmanı davam etdirəcəklərini gözləyir. Lakin müsahibədə Livan hərəkatı ilə əlaqələr qeyd olunmayıb.
Maraqlıdır ki, əl-Culani Rusiya haqqında nisbətən çox danışıb. Xüsusilə, o, yeni hakimiyyətin Rusiya Federasiyasını təxribat etmək istəmədiyini bildirib. Onun şərhində belə çıxır ki, Moskvanın özü də Əsəddən bezib və indi onun yeni Suriya ilə yeni münasibətlər qurmaq imkanı var. Yəni Kreml əl-Culanini ən azı hələlik düşmən hesab etmir.
Ümumiyyətlə, Suriyanın yeni lideri bacardığı qədər inandırmağa çalışırdı ki, yeni hakimiyyət xarici və daxili siyasətdə radikal hərəkət etməyəcək. Söz verdiyi yeganə müharibə Kaptaqona qarşı müharibə idi. Qərb Əsədi bu dərmanı istehsal etməkdə və bütün Yaxın Şərqdə yaymaqda ittiham edirdi. Əl Culani “inqilabi fəaliyyətdən millət quruculuğuna” keçidin vacibliyindən danışıb. Düzdür, o, bu keçidin necə baş verəcəyi, yeni hakimiyyətin dini və milli azlıqlarla (kürdlər, druzlar, ələvilər, xristianlar) münasibətlərinin necə inkişaf edəcəyi barədə danışmadı. Amma Qərb artıq açıq şəkildə bəyan edib ki, Suriyanın yeni hakimiyyət orqanları ilə münasibətləri bundan asılı olacaq. Həm Avropa, həm də ABŞ bildirir ki, ölkədə legitimliyi Suriyanın bütün siyasi qüvvələri tərəfindən tanınan hakimiyyətlər olmalıdır.
Və daha bir vacib məqam: Əl-Culani keçmiş hakimiyyətdən qisas almaqdan və ya Əsədin tərəfdarlarına qarşı hər hansı repressiya planlarından danışmayıb. Eyni zamanda o, tezliklə müəyyən sənədlərin dərc olunacağını bildirib.
V.SALAH
