2024-cü ildə USAID Ukraynada zədələnmiş infrastrukturun bərpası və ölkə sakinlərinə dövlət xidmətlərinin göstərilməsinin dəstəklənməsi proqramına 522 milyon dollar ayırıb
ABŞ prezidenti Donald Tramp hakimiyyətə gəldikdən sonra Amerika yardımının necə idarə olunduğunu yoxlamaq əmri verib - bu, onun ilk qərarlarından biridir. Auditin keçirilməsinə 90 gün vaxt ayrılıb. USAID – ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi, 1992-ci ildən Ukraynada fəaliyyət göstərir. O vaxtdan bəri oradan milyardlarla dollarlıq yardım keçib. İndi isə çoxsaylı layihələr dondurulub.
Maliyyələşdirmə miqyası
USAİD-in məlumatına görə, 2022-ci ilin fevralında Rusiyanın tammiqyaslı işğalı başlayandan bəri ABŞ Ukraynaya 2,6 milyard dollar humanitar yardım, 5 milyard dollar inkişaf yardımı və 30 milyard dollardan çox birbaşa büdcə yardımı ayırıb. Təşkilatın hesabatlarına görə, ABŞ USAID vasitəsilə Ukrayna hökumətinə məcburi köçkünlərə kömək etmək və mühüm xidmətlərin göstərilməsi sahəsində çalışan dövlət işçilərinin maaşlarını ödəmək üçün 22,9 milyard dollar büdcə yardımı ayırıb.
“Biz Ukraynaya milyardlarla dollar humanitar yardım göstərmişik. “Yardım hökumət strukturlarının işini davam etdirməyə, vətəndaşlara yardım göstərməyə, infrastrukturun yenidən qurulmasına, müharibə cinayətlərinin sənədləşdirilməsinə və ölkə iqtisadiyyatının bərpasına yönəldi”, - USAID-in Administratoru Samanta Pauer agentliyin 2022-ci ildəki işini təsvir edib.
2024-cü ildə USAID Ukraynada zədələnmiş infrastrukturun bərpası və ölkə sakinlərinə dövlət xidmətlərinin göstərilməsinin dəstəklənməsi proqramına 522 milyon dollar ayırıb. İndi bu və USAID tərəfindən maliyyələşdirilən digər proqramlar və layihələr audit tamamlanana qədər dayandırılır.
Trampın andiçmə mərasimindən üç gün əvvəl, 2025-ci il yanvarın 17-də USAID yüzlərlə döyüş veteranının müalicə olunduğu Rivne Regional Xəstəxanasına 20 vakuum yara müalicəsi aparatı bağışlayıb. Ümumilikdə, 2024-cü ildə USAID və agentliyin tərəfdaşlarının maliyyələşdirməsi sayəsində 2,7 milyon ukraynalı tibbi xidmət alıb. Köçkünləri qəbul edən icmalara pul, tibbi ləvazimat və dərmanlar ayrılıb.
Çoxları bağlanır
Vinnitsada döyüş veteranlarının və onların ailələrinin hüquqi və psixoloji məsləhət ala biləcəyi veteranlara yardım mərkəzi olan Veteran Hub şənbə günü, yanvarın 25-də fəaliyyətini dayandırıb. Elə həmin gün mərkəzin əməkdaşları işsiz olduqlarını öyrəniblər. Vinnitsadakı telefon qaynar xətti və filialı Amerika yardımı hesabına maliyyələşdirilib.
Donorların dəstəklədiyi bir çox digər QHT-lər də fəaliyyətini dayandırdıqlarını elan ediblər. Onların arasında Milli Psixologiya Assosiasiyasının qaynar xətti və Azad Seçim psixoloji məsləhətləri var. Peyvənd Koalisiyası təşəbbüsü də öz proqramı çərçivəsində öz işini dayandırıb, 16 səyyar qrup bu yaxınlarda 200-dən çox yaşayış məntəqəsinə səfər edib və 13 000 peyvəndi həyata keçirib.
ABŞ-ın Ukraynadakı fondları xeyriyyə təşkilatlarını və HİV/AİDS və çoxlu dərmanlara davamlı vərəmin qarşısının alınması və müalicəsi üçün uzunmüddətli proqramları, o cümlədən vərəm və İİV-ə testlər keçirən və terapiya göstərən tərəfdaş təşkilatlar vasitəsilə maliyyələşdirib.
Ukraynada USAİD tərəfindən maliyyələşdirilən və hazırda da dayandırılan HİV proqramları arasında HİV Epidemiyasına qalib gəlmək üçün yeniliklər və REACH 95: Səhiyyə Müəssisələrində İİV daşıyıcıları üçün keyfiyyətli xidmətlərə çıxış var. Hər iki proqramın məqsədi İİV-in qarşısının alınması və yoxlanılmasını təkmilləşdirmək idi.
USAİD-in Ukraynada maliyyələşdirdiyi onlarla layihə və sahələr arasında məktəblərdə dəmir yolu relslərinin və sığınacaqların tikintisi, biznesə, mədəniyyətə dəstək proqramları və Ukrayna mediasının, o cümlədən “Suspilne” ictimai yayımçısının, habelə “Hromadske, Ukrainer”in bəzi layihələri var. 15 mindən çox ukraynalı fermer bitkilər üçün toxum və gübrə aldı. USAID AGRI-Ukraine təşəbbüsü vasitəsilə Ukraynanın kənd təsərrüfatı sektoruna 2,26 milyard dollar investisiya cəlb edib.
Hakimiyyətin reaksiyası
Ukrayna Səhiyyə Nazirliyi yardımın dondurulmasının səhiyyə sektoruna necə təsir edəcəyi ilə bağlı şərh verməkdən imtina edib. Eyni zamanda, 2024-cü ilin dekabrında Vətəndaşların Sağlamlığı Mərkəzi bəyan etdi ki, məhz beynəlxalq tərəfdaşların və donorların dəstəyi sayəsində Ukrayna İİV kimi problemlərlə üzləşə bilər. Ukraynanın sosial siyasət naziri Oksana Jolnoviç vəziyyətin hələ kritik olmadığını qeyd edib.
Yardımın dayandırılması elan edildikdən sonra prezident Vladimir Zelenski əvvəlcə “hansı vəsaitlərin müzakirə olunduğunu bilmədiyini” söyləyib. Və bir neçə gündən sonra o, rəsmilərə dayandırılmış Amerika proqramları olmadan nə edəcəklərini bildirmələrini əmr edib. Yanvarın 28-də Ukraynadakı onlarla ictimai təşkilatın artıq elan etdiyi axşam videomüraciətində Zelenski deyib: “Biz bu maliyyənin bir hissəsini büdcəmizdən gələn vəsaitlə əvəz edə bilərik və bəzilərini avropalılar və amerikalılarla müzakirə edəcəyik”.
Prezident aparatının rəhbərinin müavini İrina Vereşçuk etiraf edib ki, əsas donor tərəfindən vəsaitin ayrılması üzrə 90 günlük fasilə narahatlıq doğurmaya bilməz və ABŞ ilə məsləhətləşmələr aparılacağını bəyan edib.
V.SALAH
